De gemeente Amsterdam legt op de Vijzelgracht een diep metrostation aan als onderdeel van de Noord/Zuidlijn. Bij ontgravingswerkzaamheden is tot tweemaal toe lekkage opgetreden in de diepwand waardoor schade aan de belendende panden is ontstaan. Bij beide incidenten zijn de zwaarst getroffen panden aan de Vijzelgracht en de directe omgeving uit veiligheidsoverwegingen ontruimd. Bewoners hebben in hotels of elders moeten overnachten. Verschillende bewoners en ondernemers bleken voor langere tijd geen gebruik meer te kunnen maken van hun woning dan wel bedrijfsruimte.

Het onderzoek betreft de afhandeling van de schade die is opgetreden ten gevolge van de lekkages. De ombudsman heeft zijn onderzoek uitgebreid tot de compensatie voor de overlast van de bouwactiviteiten. Het onderzoek betreft in het bijzonder het Schadebureau Noord/Zuidlijn.


Conclusies

1. In de praktijk functioneert het Schadebureau Noord/Zuidlijn waarvoor het bedoeld was: een voor de burger goed toegankelijk en laagdrempelig loket. Bewoners en ondernemers worden bij de afhandeling van schade niet geconfronteerd met gemeentelijke diensten en aannemers die naar elkaar verwijzen voor wat betreft de aansprakelijkheid.

2. Doordat het Schadebureau Noord/Zuidlijn buiten de organisatie van het Projectbureau Noord/Zuidlijn staat, ervaren de meeste bewoners en ondernemers ook dat het Schadebureau Noord/Zuidlijn is gericht op een objectieve afhandeling van schade en nadeelcompensatie en los staat van de organisatie die is belast met de aanleg van de Noord/Zuidlijn.

3. Van een gecoördineerde opvang ter plaatse direct na de verzakkingen door de gemeente was geen sprake. Evenmin werd het Schadebureau Noord/Zuidlijn direct over het (tweede) incident geïnformeerd. Hierna heeft de gemeente de gevolgen voor de meest getroffenen goed opgevangen:
- de gemeente heeft een nazorgteam geformeerd;
- de gemeente heeft zich ingespannen om tijdelijke woonruimte te vinden voor degenen die voorlopig niet in hun pand konden terugkeren;
- het Schadebureau Noord/Zuidlijn is uit eigen beweging ertoe overgegaan voorschoten te betalen.

4. Het Schadebureau Noord/Zuidlijn heeft actief opgeroepen om schade te melden, laat elke
gemelde schade door een extern expertisebureau onderzoeken en vergoedt redelijke
kosten voor contra-expertise en juridische bijstand. De gemeente heeft voor de gevolgen
haar verantwoordelijkheid uitgesproken, zonder uitdrukkelijk aansprakelijkheid te
erkennen.

5. De gemeente beperkt zich niet tot financiële vergoeding van schade achteraf:
- de meest getroffen bewoners en ondernemers zijn of worden in staat gesteld met ondersteuning van de gemeente te verhuizen door panden te kopen of de huurovereenkomst af te kopen;
- ten behoeve van het herstel van de meest getroffen panden is expertise ter beschikking gesteld;
- kosten van noodmaatregelen komen niet ten laste van de eigenaren;
- ook heel praktische zaken heeft de gemeente op zich genomen, zoals ontruiming van een pand en opslag van de boedel.
- schade van zeer eenvoudige aard wordt door het Schadebureau zelf, zonder inschakeling van experts, afgehandeld;
- getroffenen worden in de gelegenheid gesteld een second opinion op kosten van de gemeente te vragen, als daarvoor redelijke argumenten worden aangevoerd.

6. Kritiek over de afwikkeling van de gevolgen betreft:
- het Schadebureau Noord/Zuidlijn en de externe expertisebureaus handelen niet altijd voortvarend genoeg; verslaglegging over besprekingen ontbreekt regelmatig;
- voorschotten op schadevergoeding worden niet stelselmatig verrekend zodra dat kan met onzekerheid over de acceptatie van bepaalde uitgaven tot gevolg;
- niet alle diensten en instellingen waarmee getroffenen te maken krijgen hebben oog voor de bijzondere situatie waarin getroffenen zich bevinden;
- onzorgvuldigheid bij de opslag van inboedel;
- tekortschietende bewaking van ontruimde panden.

7. De gemeente heeft regelingen getroffen voor nadeelcompensatie. Op grond van de
Verordening nadeelcompensatie is een advies van de Schadecommissie Noord/Zuidlijn
verplicht. In de praktijk vergt dit veel tijd. Ook herhalingsverzoeken om schadevergoeding
moeten telkens door de schadecommissie worden behandeld. Van een advies van de
Schadecommissie Noord/Zuidlijn kan, buiten de Tegemoetkomingsregeling, alleen in een
beperkt aantal gevallen worden afgezien.

8. Mensen die willen of moeten verhuizen kunnen op voorhand niet voldoende zekerheid
krijgen over de hoogte van de nadeelcompensatie waarop zij aanspraak kunnen maken.

9. De duur van de bouwactiviteiten wordt een steeds belangrijker factor voor de overlast en
schade die de bewoners en ondernemers in de buurt van de Vijzelgracht ondervinden.
Ondernemers die zich na de besluitvorming over de aanleg van de Noord/Zuidlijn (in
2001) hebben gevestigd, komen op grond van het voorzienbaarheidsvereiste nu niet in
aanmerking voor nadeelcompensatie.


Oordeel

De ombudsman komt tot het oordeel dat de gemeente in grote lijnen op een behoorlijke wijze de gevolgen van de verzakkingen afhandelt die past bij de impact die deze gebeurtenissen hebben gehad en nog hebben. Dit geldt met name voor de bewoners die hierdoor - al dan niet tijdelijk - van huis en haard zijn verdreven.


Aanbevelingen

De aanbevelingen zijn met name gericht op schades, die zich mogelijk gedurende de verdere uitvoering van de werkzaamheden aan de Noord/Zuidlijn kunnen voordoen. Zij beogen een voor bewoners en ondernemers zo effectief mogelijke afhandeling van de gevolgen van schades te realiseren. Uitgangspunt hierbij is dat de gemeente uitvoerder is van een complex en risicovol project dat zeer langdurig ernstige overlast veroorzaakt.

1. Stel een norm en procedure vast voor de aankoop van getroffen panden die erop gericht is om bewoners en ondernemers in een situatie te brengen die vergelijkbaar is met die voordat de schade aan de panden optrad.

2. Herzie de regeling voor nadeelcompensatie en actualiseer het ijkpunt van de voorzienbaarheid van de schade (nu gesteld op 2001).
Let hierbij op:
- de reikwijdte van de Tegemoetkomingsregeling,
- de voorspelbaarheid van de uitkomst van een beroep op de Verordening
nadeelcompensatie,
- de verhuismogelijkheden voor huurders.

3. Geef het Schadebureau Noord/Zuidlijn ruimere mogelijkheden om zelfstandig nadeelcompensatie toe te kennen zonder advies van de Schadecommissie Noord/Zuidlijn. Bied daarbij wel de mogelijkheid om het advies van de Schadecommissie Noord/Zuidlijn te vragen en stel deze mogelijkheid ook open bij de vergoeding van bouwschade, ook als die bestaat in de aankoop van een pand.

4. Zorg voor afstemming tussen de verschillende gemeentelijke (en niet gemeentelijke) diensten en instellingen waarmee getroffenen te maken krijgen, bijvoorbeeld ten aanzien van aanslagen en heffingen.

5. Treed coulant op bij verzoeken tot vergoeding van tijd die bewoners en ondernemers besteden aan het vaststellen van de schade en het organiseren van herstel.

6. Bied eigenaren de mogelijkheid om desgewenst een nieuwe opname van hun pand uit te laten voeren, mede gelet op de hervatting van de werkzaamheden.

Opvolging

Het college heeft laten weten zich te kunnen vinden in de aanbevelingen van de ombudsman. De aanbevelingen geven het college aanknopingspunten om eventuele nieuwe schades nog beter af te handelen.