In maart van dit jaar verschijnen negatieve berichten in De Telegraaf over de inzet van straatcoaches door de Stichting Aanpak Overlast Amsterdam in het kader van de aanpak van jeugdoverlast. Volgens die berichten zouden straatcoaches overlastmeldingen verzinnen om aan quota te voldoen. Hierdoor zouden jongeren ten onrechte thuis worden bezocht door de politie. Deze berichten vormen voor de burgemeester van Amsterdam aanleiding de ombudsman te verzoeken een onderzoek in te stellen.

Het onderzoek van de ombudsman richt zich op het handelen van de gemeente met betrekking tot de bestrijding van jeugdoverlast door de inzet van straatcoaches en gezinsbezoekers. In het kader van dit onderzoek voert de ombudsman gesprekken met verschillende medewerkers van de betrokken organisaties, te weten de Stichting Aanpak Overlast Amsterdam, de directie Openbare Orde en Veiligheid van de gemeente Amsterdam, stadsdelen waar straatcoaches worden ingezet en Trigion, het bedrijf waar de straatcoaches in dienst zijn. Daarnaast heeft de ombudsman meegelopen met straatcoaches en gezinsbezoekers. De ombudsman heeft dossiers onderzocht en tot slot heeft hij een discussiebijeenkomst georganiseerd voor de betrokken organisaties.

De uitkomsten zijn als volgt. Uit het onderzoek naar de werkwijze van straatcoaches en naar de wijze van financiering van de Stichting Aanpak Overlast Amsterdam is de ombudsman niet gebleken van door SAOA opgelegde quota voor overlastmeldingen. Ook heeft de ombudsman geen aanwijzigen dat (ex-)straatcoaches overlastmeldingen zouden hebben verzonnen. Op grond daarvan ziet de ombudsman geen aanleiding om aan te nemen dat jongere(n) hierdoor zouden zijn benadeeld. Verder heeft de ombudsman uit de gevoerde gesprekken geen eenduidig beeld verkregen over de herkomst van het gestelde in het artikel uit De Telegraaf.

In het algemeen is de indruk van de ombudsman dat straatcoaches door hun functioneren op straat in direct contact met jongeren een zinnige bijdrage leveren aan het signaleren en tegengaan van jeugdoverlast. De (aanvullende) gezinsbezoeken moeten beter worden gestructureerd.

 

Daarnaast komt de ombudsmantot de volgende conclusies.

 

Inzet van straatcoaches

-          De inzet van straatcoaches grijpt in in het privéleven van jongeren op straat. In wijken waar straatcoaches actief zijn, zullen zij met straatcoaches te maken krijgen die van alles over ze willen weten, ook als de jongeren geen overlast veroorzaken. De jeugdoverlast waarop de straatcoaches zich richten, is heel ruim omschreven. Het gevaar bestaat dat hun optreden te ver doorschiet in preventie, waarbij normaal gedrag van jongeren al reden kan zijn voor bijzondere aandacht van SAOA en de gemeente.

-          Straatcoaches fungeren als belangrijke bron van informatie voor de politie, ook bij strafrechtelijke onderzoeken.

Inzet van gezinsbezoekers

-          Ook de inzet van gezinsbezoeken grijpt in in het privéleven van jongeren en hun gezin. De gezinsbezoekers komen achter de voordeur. Duidelijke criteria voor gezinsbezoeken bestaan in de praktijk niet. Dit kan ertoe leiden dat gezinsbezoeken plaatsvinden waarbij de noodzaak ontbreekt of niet voldoende wordt toegelicht.

-          Gezinsbezoekers komen als regel onaangekondigd langs en oefenen waar nodig lichte druk uit om binnen te komen. Dit draagt het risico in zich dat het huisrecht wordt geschonden en dat gezinnen zich overrompeld voelen.

Omgang met persoonsgegevens

-          Het privacyreglement is alleen van toepassing op gezinsbezoekers. SAOA verlangt van de straatcoaches dat zij werken volgens de gedragscode voor particuliere onderzoeksbureaus.

-          Straatcoaches informeren jongeren niet over het verwerken van hen betreffende persoonsgegevens en SAOA baseert dit niet op een beperking of uitzondering op de wettelijke informatieplicht hieromtrent.

-          Straatcoaches verwerken daarnaast bijzondere persoonsgegevens, waaronder strafrechtelijke, in hun dagrapportages.

-          Gezinsbezoekers vragen om toestemming voor het verwerken van persoonsgegevens, terwijl vaststaat dat zij ook zonder de gevraagde toestemming persoonsgegevens zullen verwerken. Dat is misleidend. Het gerechtvaardigd belang dat SAOA heeft bij de verwerking van persoonsgegevens volstaat.

-          De verklaring van geen bezwaar waarmee de gezinsbezoekers toestemming vragen voor het verwerken van strafrechtelijke en medische persoonsgegevens leidt niet tot geldige toestemming. Het verwerken van bijzondere persoonsgegevens op basis van toestemming maakt SAOA afhankelijk van de wil van het betrokken gezin.

-          Het gegeven dat een huisbezoek plaatsvindt, wordt door de netwerkcoördinator in het ISJG ingevoerd.

Klachten

-          De aanpak van SAOA en de daaruit voortvloeiende werkwijze zijn naar hun aard zeer gevoelig voor klachten. De zichtbaarheid van SAOA voor burgers als organisatie om eventuele klachten in te dienen en de herkenning van klachten door SAOA zijn van groot belang.

 

De ombudsman komt tot slot tot de volgende aanbevelingen aan de burgemeester en de portefeuillehouders van de betreffende stadsdelen.

 

Inzet van straatcoaches

-          Geef straatcoaches een heldere focus waarop zij hun inspanningen moeten richten.

Inzet van gezinsbezoekers

-          Leg de aanleiding en noodzaak voor een gezinsbezoek van tevoren voldoende vast. Dit is van belang omdat de gezinsbezoekers dan goed kunnen uitleggen waarom zij voor de deur staan. Daarnaast kan het gezinsbezoek op die manier achteraf worden verantwoord in geval van eventuele onvrede over het bezoek.

-          Weeg per gezinsbezoek de noodzaak om onaangekondigd langs te komen.

Omgang met persoonsgegevens

-          Leg het werk van de straatcoaches en het werk van de gezinsbezoekers vast in één privacyreglement.

-          Onderbouw daarin waarom straatcoaches jongeren niet informeren over hun registratie.

-          Volsta bij het verwerken van persoonsgegevens door gezinsbezoekers met het gerechtvaardigd belang van SAOA en vermijd toestemming als grondslag hiervoor.

-          Pas de verklaring van geen bezwaar voor het verwerken van bijzondere persoonsgegevens aan.

-          Mocht worden geconstateerd dat het gezinsbezoek niet noodzakelijk was, verwijder/corrigeer het gegeven van het gezinsbezoek dan ook uit/in de daarvoor in aanmerking komende informatiesystemen.

Klachten

-          Zorg voor toegankelijke informatie over het indienen van klachten over het optreden van straatcoaches en gezinsbezoekers.

 

Opvolging

De burgemeester heeft in een bestuurlijke reactie laten weten dat alle aanbevelingen van dit rapport zullen worden opgevolgd.