In gesprek over de praktijk van de decentralisatiegedachte
De ombudsman heeft met de bij hem aangesloten gemeentes gesproken over hun ervaringen met de uitvoering van nieuwe taken op het gebied van Jeugd, Zorg en Participatie. Hoe is het om te werken vanuit de decentralisatiegedachte, dichtbij de burger, zonder schotten en gericht op diens leefwereld? Aan de hand van een aantal casus werd tijdens een drietal bijeenkomsten besproken hoe het de gemeenten tot nu toe vergaat, hoe het idealiter zou moeten gaan en welke aandachtspunten er zijn.
De eerste maanden na de decentralisatie heeft de Gemeentelijke Ombudsman nauwlettend in de gaten gehouden waar over werd geklaagd. Daarover heeft hij een reeks 3D-brieven verzonden. Van deze klachten is door de gemeenten en de ombudsman al veel geleerd. Tijdens bijeenkomsten die de ombudsman in Almere, Amsterdam en Zaanstadorganiseerde, discussieerde hij met raadsleden, wethouders en ambtenaren over de uitvoering van de nieuwe gemeentelijke taken. Daarbij hanteerde hij de kernwaarden voor decentralisaties, zoals die eerder door Jos van der Lans en Pieter Hilhorst werden geformuleerd, als leidraad. De ombudsman trof tijdens deze bijeenkomsten enthousiaste en betrokken groepen die zich bewust waren van de nieuwe mogelijkheden die de decentralisatie biedt. Iedere organisatie heeft hierbij haar eigen ontwikkelpad met leermomenten en aandachtspunten.
Tijdens de bijeenkomst In Amsterdam, waarbij zowel vertegenwoordiger van de gemeente Amsterdam als Diemen aanwezig waren, werd duidelijk dat het vinden van flexibele oplossingen in complexe vragen wordt bemoeilijkt op terreinen waar schaarste heerst, zoals de verdeling van woningen en parkeerplaatsen. Verder is het van belang om in complexe zaken voldoende tijd te nemen voor maatwerk en onderling goed samen te werken. De Brede Hoed, een samenwerkingsverband van zorgorganisaties in Diemen, is een voorbeeld van goede samenwerking. Amsterdam beoogt hetzelfde principe met de wijkteams..
I
Tijdens de eerste bijeenkomst in Zaanstad sprak de ombudsman uitsluitend met de ambtenaren. In september 2015 volgt een bredere bijeenkomst waarbij ook Waterland en Landsmeer aanwezig zullen zijn. Zaanstad is volgens de ombudsman de transitiefase reeds voorbij en is al een goed eind op weg richting echte transformatie. De integrale aanpak wordt in de transformatiefase echter nog belemmerd door wettelijke bepalingen. Bijvoorbeeld de 99% rechtmatigheidscontrole en de bestaande discrepantie tussen het verplicht opgeven van een vaste verblijfsplaats vanuit de Participatiewet versus de registratie op grond van de Wet basisregistratie personen (BRP).
In Almere waren alle geledingen van de gemeente aanwezig. De ombudsman heeft ook hier goede dingen gehoord en geleerd. Almere zet vooral in op preventie van maatschappelijke problemen. Door in een vroeg stadium hulp te bieden bij werkeloosheid, schulden en gezondheid, hoopt de gemeente een neerwaartse spiraal bij betrokken burgers te voorkomen. Bij de transformatie ziet de ombudsman een kans in het loslaten van de geijkte productnamen. Door bij “wooncapaciteit” voor daklozen niet uitsluitend aan woningen te denken ontstaat er ruimte voor alternatieve oplossingen zoals inwoning bij burgers die een krappe beurs, maar een ruime woning hebben.
