Intervisiegesprek Almere over briefadressen

Het gaat hierbij vaak om kwetsbare burgers zonder vaste woon- of verblijfplaats die zonder (brief)adres niet in aanmerking komen voor een aantal basisvoorzieningen. Zo kunnen ze zich zonder (brief)adres moeilijk verzekeren of een identiteitsbewijs aanvragen. Het merendeel van hen is afhankelijk van een uitkering. Bij Sociale Zaken worden aanvragen echter alleen in behandeling genomen wanneer de burger een (brief)adres heeft. Dat leidt tot schrijnende gevallen zoals de moeder met drie jonge kinderen die maanden onverzekerd rondzwierf tussen verschillende adressen.  Een man die woonachtig was op een boot en zich daar niet kon inschrijven, zat maanden zonder inkomen omdat zijn briefadres was ingetrokken. Pas maanden later,  tijdens de hoorzitting in het kader van de bezwaarprocedure, vroeg Almere hem om verklaringen van familieleden waaruit zou blijken dat hij inderdaad al die tijd op de boot verbleven had.

 

Achterstand in verwerking

Opzet van het collectief intervisiegesprek is dat de gemeente en de ombudsman samen de knelpunten en oorzaken inventariseren, deze analyseren en vervolgens brainstormen over oplossingen. Uit het gesprek met Almere kwam naar voren dat er inderdaad een achterstand bestond in de afhandeling van aanvragen. Deze had te maken met een stijging van het aantal aanvragen en een beperkte personele bezetting bij de afdeling Burgerzaken. Inmiddels zijn maatregelen getroffen om de afhandelingstermijn terug te dringen.

 

Inschrijfangst

Een ander probleem is dat aanvragen door Burgerzaken vaak niet worden gehonoreerd omdat de burger de gevraagde verblijfsadressen niet kan -of wil- verstrekken. Het alsnog aanleveren van deze gegevens leidt tot verdere vertraging in de aanvraagprocedure. Volgens de gemeente willen aanvragers hun feitelijke verblijfsadres vaak niet opgeven uit angst daar ingeschreven te worden. De ombudsman raadt de afdeling Burgerzaken aan om in dergelijke gevallen eerder in gesprek te gaan met de aanvrager in plaats van de aanvraag af te wijzen of buiten behandeling te stellen. Wanneer dat bij de man die op de boot verbleef was gebeurd had hij direct zijn bewijsstukken kunnen verschaffen en waren hogere maatschappelijke kosten voorkomen. Wanneer het vermoeden bestaat dat een aanvrager wel ergens woont, maar zich daar niet wil of mag inschrijven, is het van belang dat de hoofdbewoner door de gemeente gewezen wordt op de gevolgen van een inschrijving op zijn adres. De ombudsman constateert ook dat een ambtshalve inschrijving op een vermoedelijk woonadres er soms toe leidt dat burgers op straat terecht komen. Meestal is de angst voor de inschrijving echter groter dan de feitelijke gevolgen voor de hoofdbewoner.

 

Signaleren van multi-problematiek

Omdat een aanvraag voor een briefadres vaak wijst op multi-problematiek is het van belang dat de afdeling verder kijkt dan de aanvraag alleen. De ombudsman is dan ook verheugd te horen dat Almere sinds kort een casusoverleg gestart is waarin dit soort zaken op integrale wijze met sociale zaken, wonen en schuldhulpverlening besproken worden. De ombudsman is ervan overtuigd dat de maatschappelijke kosten uiteindelijk lager uitvallen wanneer het onderliggende probleem aangepakt wordt. Dat deze aanpak soms om uitzonderingen vraagt, bewijst een experiment in een andere gemeente. Daar wordt aan mensen met schulden die zich willen uitschrijven van hun verblijfsadres of op straat dreigen te belanden omdat de hoofdbewoner niet lastiggevallen wil worden door deurwaarders, tijdelijk een briefadres verschaft. Wel onder de strikte voorwaarde dat er met een schuldhulpverleningstraject gestart wordt. Deze werkwijze voorkomt dat deze mensen onder de radar verdwijnen waardoor hun problemen en de maatschappelijke kosten die daarmee gemoeid zijn alleen maar groter worden. De ombudsman heeft al aangekondigd dit onderwerp breder op te pakken in een experiment dat samen met het Ministerie van Binnenlandse Zaken, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) en een aantal andere grote gemeenten zal worden uitgevoerd.

 

Verbetering van communicatie

Tot slot kwam de communicatie tussen de afdeling Burgerzaken en Sociale zaken ter sprake. Burgers zonder adres die zich bij Sociale Zaken meldden voor een uitkering, werden doorgestuurd naar Burgerzaken voor de aanvraag van een briefadres. Omdat Burgerzaken echter lang deed over het beoordelen van een aanvraag, zaten deze burgers vaak langer dan nodig zonder inkomen. De ombudsman heeft Sociale Zaken in drie zaken gevraagd om bijstandsaanvraag te beoordelen op grond van de beschikbare stukken. Hoewel deze burgers in de Basisregistratie Personen niet op een adres geregistreerd staan, biedt de Participatiewet voldoende ruimte om de feitelijke situatie te beoordelen. De drie betreffende burgers kregen allen binnen een week een eerste voorschot. Daarnaast hebben Burgerzaken en Sociale Zaken naar aanleiding van de besproken zaken werkafspraken gemaakt met betrekking tot bijstandsaanvragers die (nog) niet ingeschreven staan op een (brief)adres.